Is er een verschil in het gebruik van stopwoordjes tussen verschillende generaties?

Naast dat wij benieuwd waren naar wat stopwoordjes precies zijn, welke functies ze hebben en of we ze nog wel nodig hebben in onze taal, waren we ook erg benieuwd naar of jonge mensen en oudere mensen andere soort stopwoordjes gebruiken. Jongeren gebruiken in hun dagelijkse communicatie ook vaak andere woorden dan ouders, grootouders of bijvoorbeeld leraren.

Dat verschijnsel is eigenlijk best nieuw. Zo schrijft Wim Daniëls: "Jongerentaal is een relatief nieuw verschijnsel." (Daniëls, 2006). Volgens hem komt dit omdat er vroeger geen ‘jongeren’ bestonden. Je had kinderen en volwassenen, daar zat niets tussenin. Jongeren vallen in de leeftijdsgroep 15 tot 24 jaar (Wikipedia, 2024). Vroeger begonnen zij toen al met werken en was er dus minder tijd om 'jong' te kunnen zijn en ging je dus ook mee in de ‘volwassene taal’. Sinds het kinderwetje van van Houten, dat kwam in 1874, hoeft dat niet meer en ontstaat langzaam deze groep jongeren (Nationaal Archief, geraadpleegd 2025), en zo ook de jongerentaal. In de jaren twintig waren woorden populair als ‘moppig’, ‘zielig’ en ‘knal’. Dat laatste woord ‘knal’ kun je vergelijken met tegenwoordige woord 'cool'. In de jaren vijftig kwamen er woorden als ‘hip’ en ‘waanzinnig’ bij (Oud Hollands entertainment, 2020). Tegenwoordig noemen we dit soort woorden eerder ‘oubollig’. Sinds de opkomst van straattaal in de jaren zestig en zeventig, nam de jongerentaal ook steeds meer toe. (Alon, 2022).

Dat is tegenwoordig goed merkbaar. Er zijn namelijk enorm veel woorden die je op kan noemen om duidelijk te maken wat jongerentaal precies is, denk dan bijvoorbeeld aan ‘yusu’ of ‘bro’. Wat dit nog meer versterkt is sociale media. Je kan namelijk ook vanuit allerlei andere landen video’s, foto’s en teksten zien. Daardoor zijn er veel invloeden van andere talen, met name vanuit het Engels, in de jongerentaal van de jeugd van tegenwoordig te vinden. Zo ook ‘bro’ dat een afkorting is van het Engelse woord ‘brother’ wat ‘broer’ betekent in het Nederlands.

Op dit moment is er ook een trend gaande op tiktok waarin, met name, opa’s en oma’s woorden uit de jongerentaal proberen uit te spreken. Het zijn woorden die de oudere generatie helemaal niet kent en hierdoor ook verkeerd uitspreekt. De jongere doet tegelijkertijd water in zijn of haar mond en probeert niet te lachen. Wij hebben deze trend ook geprobeerd, die kun je hiernaast zien. Hierin kun je heel duidelijk het generatieverschil zien.

Doordat er dus zoveel jongerentaal is, waren wij benieuwd of er een verschil is in welke stopwoordjes de generaties gebruiken. Dus zijn wij allerlei podcasts, talkshows en YouTube video’s gaan beluisteren. 

Wat ons opviel is dat de mensen uit de jongere generatie stopwoordjes zoals ‘gewoon’, ‘echt’, 'ofzo' en 'enzo' vaak gebruiken. Verder komt het veel voor dat jongeren zinnen versterken, zo gebruiken ze stopwoordjes als ‘letterlijk’ en ‘oprecht’. Al deze woordjes horen we vrijwel niet terug bij de oudere generatie. Zij gebruiken meer stopwoordjes als ‘zeg maar’. Dat stopwoordje hoor je weer minder terug bij de jongere generatie. Zo vertelde Marc van Oostendorp ook over dit stopwoordje: "Als je het mij een jaar geleden had gevraagd, was dat stopwoordje bijna uitgestorven, het is een stopwoordje van 20/30 jaar geleden." (van Oostendorp, 2024).

Ook zagen we het verschil terug in de interviews die we hebben gegeven. We hadden een interview met een iemand uit de jongere generatie, Silia Lamari een Frans docent bij ons op school, en zij zei in een interview van dertien minuten acht keer ‘gewoon’. Dat stopwoordje hebben we in geen enkel ander interview voorbij horen komen. De rest van de interviews waren dan ook met mensen uit oudere generaties.

Natuurlijk betekent dit niet dat de jongere generaties altijd andere stopwoordjes gebruiken dan de oudere generaties, want woordjes zoals ‘eigenlijk’ en ‘een soort (van)’ hoorden we bij iedereen heel erg veel terug. In de podcasts, YouTube video’s, talkshows, de interviews en ook bij ons zelf.

Er is zeker wel een verschil te zien tussen het gebruik van stopwoordjes in de verschillende generaties. Dit komt dus ook doordat de jongerentaal zich steeds verder ontwikkeld. Maar er zijn nog steeds stopwoordjes die door iedereen heel erg veel gebruikt worden.

Bron: Alon (2022, 16 augustus), “Wahed cursus straattaal voor dummies”, In: https://letterdesk.nl/2022/08/wahed-cursus-straattaal-voor-dummies/#:~:text=Wat%20we%20w%C3%A9l%20weten%20is,Zo%20ontstond%20de%20eerste%20straattaal.

Daniëls, W (2006), “De groeiende invloed van jongerentaal”, In: https://www.dbnl.org/tekst/_taa014200601_01/_taa014200601_01_0029.php

Nationaal Archief (geraadpleegd op 2025, 2 februari), “Kinderen horen niet in de fabriek (1874)”, In: https://www.nationaalarchief.nl/beleven/onderwijs/bronnenbox/kinderen-horen-niet-in-de-fabriek-1874#:~:text=Niet%20alleen%20mannen%20%C3%A9n%20vrouwen,en%20op%20het%20veld%20werken

van Oostendorp, M (2024, 19 november), interview met Marc van Oostendorp

Oud Hollands entertainment (2020, 27 februari), “Straattaal van de jaren ‘50”, In: https://oudhollandsentertainment.wordpress.com/2020/02/27/straattaal-van-de-jaren-50/

Wikipedia (2024, 30 juli), “Jeugd”, In: https://nl.wikipedia.org/wiki/Jeugd#:~:text=Jeugd%20is%20de%20periode%20dat,10%2D19%20jaar)%20vallen.